Peşələrin bir çoxu tezliklə öz aktuallığını itirəcək və bütün həyatı boyu “öz ixtisasında işləmək” artıq uyğun olmayacaqdır. Biz süni intellektin dünyanı tezliklə fəth etməyəcəyini düşünsək də, iş təsvirlərində hər il yeni tələblər ortaya çıxır. Yalnız bir şey dəqiqdir: uğurlu və tələb olunan olmaq üçün daim öyrənmək lazımdır. Bilik Günündə 5-10 il ərzində fərqli sahələrdə hansı mütəxəssislərə ehtiyac duyulacağını sizə söyləməyə qərar verdik. Söhbət hava gəmisi düzəltmək və ya yaradıcı dövlətlərin təlimçisindən getmir, öyrənə biləcəyiniz sahələr barədə danışırıq.
Bütün həyatınız boyu öyrənməyə hazır olun
Bütün dünya süni intellektin, Şeylər interneti – IoT və Big Data inkişafının böyük dəyişikliklər gətirdiyini söyləyir – bəzi işçiləri robotlar və avtomatlaşdırılmış sistemlər əvəz edəcək, digərləri yenidən hazırlıq keçməli olacaq və bunların hamısını nəzərə alan zaman həyat boyu öyrənməyə hazır olmaq lazımıdr. Onsuz da bir çox İT sahədəki maaşlar bacarıq və səriştələrdən deyil, işçinin yeni məlumatları nə qədər tez mənimsəməyə hazır olmasından və ümumiyyətlə bacarıb-bacarmamasından asılıdır.
Bilik miqdarı hər iki ildə iki dəfə artır. Bu o deməkdir ki, məktəbdə, universitetdə və ya institutda oxuduqdan üç il sonra bacarıqların yalnız 25%-i faydalı ola bilər.
Bir çox araşdırmada mühasiblər, hüquqşünaslar, insan resursları, daxili mühasibat sistemində işləyən insanlar kimi mütəxəssislərin tədricən ayrılacağı deyilir. Bu gün iqtisadiyyatın 80% -i xidmətlər tərəfindən zəbt olunduğundan bilik və porgramlaşdırma bacarıqları (soft skills) əsas olanlara çevrilir. Bunlar varsa, mütləq özünüz üçün bir iş tapacaqsınız.
Budur aşağıdakı bilik və bacarıqlar gələcəkdə çox tələb olunacaq və daha da qiymətləndiriləcəkdir:
- proqramlaşdırma
- sistem düşüncəsi
- sahələrarası rabitə
- müştəri diqqəti
- qeyri-müəyyənlik şəraitində işləmək bacarığı
- ekoloji düşüncə
- çoxmədəniyyətlilik və çoxdillilik
Eyni zamanda, dünyada başqa bir proses gedir – hər 10 ildən bir ömür 2-3 il artır. Uşaqlarımızın 100 yaş yaşamaq şansı var. Etiraf etməlisiniz ki, 20 yaşında alacaqları biliklər, 60 yaşında alacaqlarından dəfələrlə çox köhnəlmə ehtimalına malik olacaq. Yüz yaşa qədər yaşasaq, mütləq bütün ömrümüz boyu öyrənəcəyik.
Yaxın gələcəyin 10 peşəsi
Nə öyrənəcəyini bilmək üçün bazarın hansı peşələrə ehtiyac duyacağını anlamalısınız. “Gələcəyin peşələri” mütləq fantaziya sahəsindən bir şey deyil. Bəzi ixtisaslar tamamiylə yenidir, digərləri iki elmin qovşağında görünür və üçüncüsü üçün hələ heç bir ad belə yoxdur.
1. Fərdi tibbi proqramlar meneceri
Biohacking tendensiyası – həyati əlamətlərin analizi və bədənin cavanlaşması – çoxdan mövcuddur. Menecer şəxsən hər bir xəstə üçün xəstəliklərə meyl olub-olmadığını tapmağa, ilkin mərhələdə xəstəlikləri müəyyənləşdirməyə və optimal müalicə metodlarını seçməyə kömək edəcəkdir. Genetikanın inkişafı bir çox yeni peşələrin yaranmasına səbəb olacaqdır. Ailə genetik mütəxəss dietoloqun ortaya çıxacağını proqnozlaşdırmaq mümkündür – bu, bütün qohumlarla işləyən, metabolizma və biyokimyanın xüsusiyyətlərini nəzərə alacaq ən uğurlu, genetik əsaslı pəhriz nümunələrini axtaran bir həkimdir. Beləliklə, bu xəstəliyə meylli insanlarda tip 2 diabet inkişafının qarşısını almaq mümkün olacaqdır. Genetik psixoloq peşəsi olduqca populyar olacaq. Mütəxəssis, insanların müəyyən zehni xəstəliklərə meylliliyi ilə işləyəcək, genetik pasport tərtib edəcək və bunun əsasında valideynlərə və uşaqlara tövsiyələr verəcəkdir.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
Əsas tibbi biliklər böyük biotibbi məlumatları analiz etmək qabiliyyəti ilə dəstəklənməlidir. Həyat tərzini nəzərə alaraq müəyyən bir xəstə üçün müalicə və profilaktika planları qurmağı bacarmaq lazımdır. Xəstələrə psixoloji vəziyyətlərinə görə bir yanaşma tapmaq vacibdir.
2. Karyera məsləhətçisi
Şəxsi təhsil trayektoriyanızı qurmaq üçün ona müraciət edə bilərsiniz. Övladlarınız böyüdükdə hansı peşələrə ehtiyac olacaq və ya əmək bazarında uğur qazanmaq üçün şəxsən hansı bacarıqlara sahib olmalı olduğunuzu bu mütəxəssislərin köməyi ilə təyin edə bilərsiniz. Bu cür mütəxəssislər təhsil proqramları tərtib edə, təhsil layihələrini idarə edə, onlayn kurslar hazırlaya və təhsildə analitik və ekspert fəaliyyətlərində iştirak edə bilərlər.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
Təhsil proqramlarının effektivliyini təhlil etmək və qiymətləndirmək, təhsil prosesinin necə qurulduğunu, tədris metodlarının nə olduğunu anlamaq. Bütün öyrənmə meyllərini bilmək, gələcəyin ehtiyaclarını anlamaq. Münasibət qurmaq bacarığı çox vacibdir.
3. Mədəniyyətlərarası məsləhətçi psixoloq
Bu peşə sadə səbəblərdən tələb olunur: qloballaşma və miqrasiyanın böyüməsi, transmilli şirkətlərin sayında artım və s. Mədəniyyətlərarası məsləhətçi psixoloqun vəzifəsi insanları artan mədəni müxtəlifliyə uyğunlaşdırmaq, miqrantların yeni yaşayış şərtlərinə uyğunlaşmasına kömək etmək, çoxmədəniyyətli cəmiyyətlərdə problemləri həll etməkdir. Bu cür mütəxəssislərə beynəlxalq işgüzar danışıqlar apararkən və millətlərarası və bölgələrarası münaqişələrin həllində ehtiyac duyulur.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
Sosiologiya və sosial psixologiyanın əsaslarını bilməli, sosial qrupların davranışını və köç səbəblərini anlamalısınız. Verilənlər bazası ilə işləmək və tətbiqetmələrdən istifadə etmək vacibdir. Əlbətdə – millətlərarası və mədəniyyətlərarası problemlərin necə həll ediləcəyini bilmək lazımdır.
4. Kompüter dilçisi
Onun vəzifəsi təbii dil emalı üçün proqramlar hazırlamaq, mətn və nitq tanıma vasitələri, tərcümə sistemləri, səs köməkçiləri, şəxsi köməkçilər, “ağıllı” söhbət botları yaratmaqdır. Kompüter dilçiləri bir insanın idrak linqvistik fəaliyyətini – oxumaq, qulaq ilə anlamaq, danışmaq, dialoqa qatılmaq və bir dildən digərinə tərcümə etmək qabiliyyətlərini əks etdirən proqramlar hazırlayır. Söz işləmə alqoritmlərindən istifadə edərək bir dilçi, məsələn, seçkilərdə Twitter istifadəçiləri tərəfindən səs veriləcək tamaşaçıların yeni bir filmi bəyənib bəyənmədiklərini anlaya bilər.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
Prototipləri və qərar modellərini proqramlaşdırmaq, dil mənbələri hazırlamaq, məlumatların işlənməsi prosesini dizayn etmək və işləmə nəticələrini şərh etmək bacarığına ehtiyacınız olacaq. Məlumat bazaları və məlumat əldə edə biləcəyiniz digər mənbələr haqqında da bilmək lazımdır.
5. Rəqəmsal İstehsalçı
Mobil tətbiqetmələr, video oyunlar, onlayn kurslar, veb seriyalar kimi bir çox platformadan ibarət olan kompleks media layihələrini idarə edilməsi. Rəqəmsal media sənayesi, yeni rəqəmsal texnologiyalarda təcrübəli və media məhsullarının istehsalı proseslərini başa düşən mütəxəssislərə ehtiyac duyur: dizayn strategiyasından layihə rəhbərliyinə, ön proqramlaşdırmadan arxa plan inkişafına qədər. Rəqəmsal istehsalçı, böyük media holdinqlərində, sosial mediada, kiber əyləncə şirkətlərində, tanıtım və marketinqlə bağlı layihələrdə tələbat qazanacaqdır.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
Rəqəmsal dövrdə audiovizual məzmunun necə yaradıldığını bilmək vacibdir. Televiziya və radio verilişlərinin proqramlaşdırma prinsiplərini başa düşmək, televiziya və radio verilişləri üçün ssenari yazmağı bacarmaq, habelə müxtəlif formatlı proqramlar və məzmun istehsalı üçün ayrı tapşırıqların büdcəsini hesablamağı da öyrənməlisiniz.
6. Nanostrukturların fiziki və nanomaterialların inkişaf etdiricisi
Bu mütəxəssis, təbiətin quruluşlarını və xüsusiyyətlərini müxtəlif səviyyələrdə – elementar hissəciklərdən Kainata qədər araşdırır. Nanotexnologiyanın inkişafı və yeni nanomaterialların inkişafı təkmilləşdirilmiş məhsul və cihazların yaradılmasına imkan verəcəkdir. Bunlar yüksək texnologiyalı tikinti materialları və ya azaldılmış dozalı dərmanlar ola bilər. Bu mütəxəssisin işi sayəsində əvvəllər təbiətdə bilinməyən yeni maddələr görünə bilər.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
Əlbətdə bu, fizikanın nanotexnologiya ilə əlaqəli sahələrini dərindən bilmək lazımdır. Müasir elmi tədqiqat metodlarına və yenilərini inkişaf etdirmək qabiliyyətinə sahib olmalısınız.
7. Kiber təhlükəsizlik mütəxəssisi
Cib telefonları, kompüterlər, avtomobillər və indi məişət texnikası çox sayda məlumat saxlayır və sahibi haqqında hər şeyi bilir. Biznesdə məlumat sadəcə çox vacibdir. Kiber təhlükəsizlik mütəxəssisi haker hücumlarına, kiber cinayətlərə və kiberterrora qarşı müdafiənizə kömək edəcəkdir. Bu iş biznesi milyonlarla dollar ziyandan xilas edə bilər. Məsələn, WannaCry-ın 2017-ci ildə geniş miqyaslı haker hücumundan aldığı ziyan 1 milyard dollar olaraq qiymətləndirilib.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
Proqramlaşdırma bacarıqları, böyük məlumatlarla işləmək, texniki cihazların fiziki xüsusiyyətlərini bilmək. Analitik bacarıqları və dəyişikliklərin nəticələrini hesablamaq bacarığını inkişaf etdirmək, təhdidləri tez qiymətləndirməyi, mənbələrini hesablamağı öyrənmək.
8. Elektron biznes məsləhətçisi
Məcburi karantin, onlayn alış-verişin müasir həyata necə uyğun gəldiyini göstərdi. İnamla deyə bilərik ki, internetdən artıq daha çox şey alacağıq. Onsuz da ABŞ-da onlayn biznesin inkişafına kömək edən, iş proseslərini optimallaşdıran və onlayn formatın hər cəhətdən alıcılar üçün əlverişli olması üçün hər şeyi edən məsləhətçilər var.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
İnternet xidmətləri bazarının necə işlədiyini anlamaq. İstər elektron ödəmələr aparmaq, istərsə də sosial şəbəkələrdən biznesin inkişafı üçün bir şirkətin işini İnternetdə təşkil edə bilmək vacibdir.
9. Elm, texnologiya və yenilik sahəsində mütəxəssis
Bu qlobal layihələrdə iştirak etmək istəyənlər üçün bir peşədir. Mütəxəssis, elm və texnologiyanın köməyi ilə ölkələr tərəfindən qarşıya qoyulmuş iddialı hədəflərə necə nail olmağı və böyük problemlərin öhdəsindən gəlməyi bilir. Bu peşəyə dövlət idarəçiliyi sahəsində böyük tələbat olacaq, belə bir mütəxəssis elmi fondlar və inkişaf institutları, böyük şirkətlər və beynəlxalq təşkilatlarda işləyə bilər.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
Elm, texnologiya və yenilik sahələrini ölçüb təhlil etməyi bacarmaq. Müxtəlif ölkələrdə bu sahənin inkişaf tendensiyalarına baxmaq, habelə uzaqgörənlik metodlarını – elmi və texnoloji proqnozlaşdırma üsullarını bilmək.
10. Təəssürat meneceri
İşin “humanistləşdirilməsi” ilə məşğuldur, vəzifəsi müştəri ilə şirkət arasında möhkəm və sadiq münasibətlər qurmaqdır. Menecerin vəzifəsi əslində hər bir müştərini şəxsən tanımaq və hər şeyi etməkdir ki, şirkətlə ünsiyyət qurduqdan sonra o muştəri yalnız müsbət emosiyalara sahib olsun. Ən çox tələb olunan təcrübə menecerləri turizm sənayesindədir.
NƏ ÖYRƏNMƏK LAZIMDIR:
Şirkətin müştərilərlə qarşılıqlı əlaqəsini qurmaq və bunun üçün bütün müasir rabitə vasitələrindən istifadə etmək. Hər bir müştəri ilə ünsiyyəti necə fərdiləşdirəcəyinizi və müştəri təcrübəsindən hansı nəticələr çıxaracağınızı anlamaq.
İnsanlar öz məsuliyyətlərini fəal şəkildə ağıllı texnologiyalara həvalə etmələrinə baxmayaraq, dincələ bilməyəcəklər. Belə dövrdə şəxsi inkişaf daha da vacib olur – təbiət elmlərindəki uğurları izləməli, sənətə dalmalı, musiqi dinləməli və bir maşının əvəz edə bilməyəcəyini dərəcədə özünüzü inkişaf etdirməlisiniz. Ən azından növbəti 5-10 il ərzində bu belə olacaqdır.
Bilik günündə Umico sizə maraq və yeni peşəkar uğurlar arzulayır.
Alış-veriş edin, keşbek qazanın və maliyyənizi idarə edin
Hamısı bir tətbiqdə!
