İlk yardım: özündən getmə zamanı nə etmək lazımdır?

Özündən getmə haqqında nə bilirik? Bəlkə də tez-tez filmlərdə, həssas qəhrəmanların qəfildən huşunu itirib yıxılması kimi görürük. Ancaq həqiqətən nədir və ən əsası bənzər bir vəziyyətin şahidi olsanız nə etməlisiniz? Özündən getmə təhlükəlidirmi və həqiqətən necə kömək etmək olar?

Umico tərəfindən Respublika Diaqnostika Mərkəzinin (RDM) mütəxəssisləri ilə birlikdə hazırlanan ilk yardım layihəsinin 3-cü buraxılışını "Özündən getmə" haqqında etməyə qərar verdik. Özündən getmə - qan təzyiqinin qəfil azalması səbəbindən, oksigenin beynə girməməsi və bunun nəticəsində yaranan qısamüddətli şüur itkisinə verilən addır.

İnsanların üçdə birindən çoxu özündən getmə halını yaşamışdır. Əsasən, bu hallar müxtəlif xarici və ya daxili amillərlə əlaqələndirilir və ciddi xəstəlik əlaməti deyildir. Ancaq özündən getmə tez-tez təkrarlanırsa, buna diqqət etmək və bir mütəxəssislə – nevroloq və ya kardioloqla məsləhətləşmək lazımdır.

Özündən getmək necə olur?

Bir insanın huşunu itirmədən əvvəl və sonra yaşadığı şeylər

Özündən getmə adətən qəfildən baş verir, lakin bəzən, insan -ürək bulanması, başgicəllənmə, görüntünün qaralması, kəskin və şiddətli zəiflik, qulaqlarda gurultu, qolların və ayaqların uyuşması, yan tərəfdən birdən qəfil bir solğunluq müşahidə edir. Bu vəziyyət tibbdə özündən getmədən əvvəl adlanır. Əgər, özünü itirmə prosesindən əvvəl göstəriciləri hiss edən şəxs otursa və ya uzansa, damarlarda qan yenidən paylanacaq, qan təzyiqi artacaq və özündən getmə halı baş verməyəcəkdir. Buna görə insanların çox olduğu bir otaqda və ya nəqliyyatda bir insanın “xəstə” olduğunu hiss etsəniz, və o, sözün əsl mənasında gözünüzə solğun görünürsə, onun ən azı oturmasını təmin edin. Belə halda özündən getmə baş versə belə, bu, qəfil olmayacaq və yaralanma riski azalacaq.

Bir insan huşunu itirəndə, əlləri və ayaqları soyuyur, nəbzi yavaşlayır, göz bəbəyinin işığa həssaslığı dəyişmir, lakin, darala və ya əksinə genişlənə bilir, təzyiq azalır, dəri solğun olur, nəfəs səthi və nadir olur. Özündən getmə müddəti bir neçə saniyə ola bilər, lakin 2-3 dəqiqədən çox deyil.

Özündən getmədən sonra adətən düşüncələrin qısa bir qarışıqlığı müşahidə olunur, insan bir neçə dəqiqə sanki reallıqla əlaqəsini itirir, amma bu hal tez keçir. Özündən getmə nəfəsin kəsilməsi və ya ürəyin titrəməsi ilə müşayiət olunmur.

Özündən getmə səbəbləri

Niyə insan birdən birə özündən gedə bilər? Özündən getmənin səbəbləri çoxdur. Bunlar arasında olduqca açıq və izahlı səbəblər mövcuddur, məsələn:

• Həyəcan
• StressHəddindən artıq idman və tükənmə
• Qida qıtlığı və susuz qalmaq
• Qəfil ayağa qalxma (xüsusilə hamilə qadınlarda və yaşlılarda)
• Havasızlıq və kəskin isti – (bu qanın ana damarlardan dərialtı damarlara tökülməsini təmin edir)
• Qəfil kəskin ağrı

Aşkar səbəblərdən əlavə, özündən getmənin daha təhlükəli və gizli səbəbləri ola bilər:

• Ürək-damar sisteminin xəstəlikləri (ürək qüsurları)
• Yoluxucu xəstəliklər
• Daxili qanaxma

Özündən getmə zamanı ilk yardım

Kömək etmək üçün nə etməli?

Özündən getmə, hər kəsin effektiv kömək göstərə biləcəyi nadir bir haldır, bunun üçün tibbi təhsilə ehtiyac yoxdur. Halsızlıq müddəti bir neçə saniyə ola bilər, lakin 2-3 dəqiqədən çox deyil. Əvvəlcə sizə lazımdır:

1. Şəxsi arxası üstə uzadın
2. Dar paltarı genişləndirin (yaxasını açın, kəmərini boşaldın)
3. Ayaqlarını baş səviyyəsindən yuxarı qaldırın
4. Təmiz hava ilə təmin edin
5. Üz və sinəyə soyuq su səpin
6. Yanaqlarına vurun, ucadan adla çağırın
7. Ammonyak və ya 9% sirkə turşusu məhlulu ilə isladılan pambığı burnuna tutun ,viski ilə bədənini ovuşdurun
8. İsti su qabı və ya plastik isti su şüşəsi ilə ayaqları isidin

3 dəqiqədən sonra adam özünə gəlmirsə, təcili yardım çağırın.

Adətən insan, tez (3-5 saniyədə)özünə gəlir. Ancaq özündən getmə ciddi bir xəstəliyin əlamətidir və ya vaxtaşırı təkrarlanırsa, mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır

Diqqət edin

Özündən getmə nə vaxt bir problemi göstərir?

Hansı hallarda həkimə müraciət etmək və əlavə tibbi müayinə aparmaq lazımdır, əgər:

• Özündən getmə tez-tez qısa müddət ərzində təkrarlanırsa;
• Özündən getmə məşq və ya hər hansı aktiv fəaliyyət zamanı baş verirsə;
• Adam sadəcə yatarkən özündən getməsi gözlənilmədən baş verirsə (vəziyyət qusma, atəş və ya ürəkbulanma ilə müşayiət oluna bilər);
• Özündən getmə ilə, nəfəs darlığı hiss olunur, sinə içində ağrılı hisslər yaranır, ürək qeyri-bərabər vurursa;
• Özündən getmə uyuşma (və ya üzün və ya bədənin bir tərəfində qarışqalanma) ilə müşayiət olunursa.

Bu hallarda, çox güman ki, bir kardioloq və bir nevroloqla məsləhətləşməyə ehtiyacınız olacaq. Məhz bu mütəxəssislər ürək və nevroloji özündən getmə diaqnozuna kömək edəcəkdir

Ürəklə bağlı özündən getmə

İnsan sürətli və ya anormal bir ürək döyüntüsü, sinə içində ağrı və nəfəs darlığı ilə qarşılaşa bilər. Zəif, anormal bir nəbz, dərinin solğunluğu və ya artan tərləmə müşahidə olunur. Belə özündən getmə adətən gözlənilmədən və ya stresdən sonra baş verir.

Nevroloji özündən getmə

İnsanda migren olur, tarazlıq itir, danışmaq çətinləşir, bulanıq görmə və ya cisimlərin hərəkət etdiyi bir hiss yaranır. Özündən getmə halında güclü bir nəbz və solğun dəri rəngi müşahidə olunur.

“Özündən getmə ayrıcalıqda təhlükəli deyil, ancaq ciddi bir xəstəliyin ilk əlaməti ola bilər. Buna görə, ayıldıqdan sonra özündən getmənin səbəbini tapmaq və buna səbəb olan halları analiz etmək çox vacibdir” – Respublika Diaqnostika Mərkəzi (RDM)-in kardeoloqları deyir.

Sağlam olun!