İlin 365 günündən Azərbaycanda hava şəraiti bizi 231 günəşli günlə sevindirir. İlin daha 72 günü tutqun, 60-ı isə soyuq olur. Günəş işığı insanları daha gümrah edir, yuxu keyfiyyətini və qan dövranını yaxşılaşdırır, eyni zamanda dəri xərçəngi riskini artırır. Bu gün günəş kremləri ilə əlaqəli miflərdən və özünüz üçün faydalı kosmetikanı necə seçəcəyinizdən danışacağıq.
Mif №1. Günəş görünmürsə, qoruyucu vasitələrdən istifadə etməmək olar
Amerika Dermatologiya Akademiyası bildirir ki, günəş şüalarının 80%-i buludların içindən keçərək dərimizə təsir edir. Buna görə də, buludlu havada belə, ən azı 15 SPF indeksi olan günəşdən qoruyucu vasitələrdən istifadə etmək lazımdır.
Kölgə də bütün ultrabənövşəyi şüalardan xilas etmir. Çətirin altında və ya ağacın kölgəsində gizlənsəniz belə, radiasiyanın 30%-dən çoxu dəriyə çatır.
Nəticə: birbaşa günəş işığından qaçırsınızsa, aşağı səviyyəli SPF ilə qorunma istifadə edə bilərsiniz, lakin hər halda özünüzü ultrabənövşəyi şüalardan qorumalısınız.
Günəş kremini necə seçməli?
Yaş, dəri piqmenti, həyat tərzi və hava şəraitindən asılı olaraq krem seçməlisiniz:
- Dəri nə qədər həssasdırsa, bir o qədər çox qoruma faktoruna ehtiyac var. Beləliklə, ultrabənövşəyi şüalar uşaqlıqda və 35 yaşdan sonra, bədəndə melanin daha sürətsiz və daha az istehsal olunanda təsir edir.
- Dərinin, saçın və gözlərin rəngi nə qədər tünd olarsa, gündəlik istifadə oluna bilən qoruyucu faktor da bir o qədər aşağı olar. Lakin çimərlikdə SPF-i 50-dən 100-ə qədər artırmaq daha yaxşıdır.
- Açıq havada nə qədər çox vaxt keçirsəniz, özünüzü bir o qədər diqqətlə qorumalısınız. Gündəlik həyat üçün 15-25 SPF olan vasitələr uyğundur, küçədə isə 50-100 SPF daha yaxşıdır.
Mif №2. Günəş kremi D vitamininin udulmasına mane olur
Ultrabənövşəyi şüalanmanın 3 spektri olduğunu bilmək vacibdir: UVC, UVB, UVA. Ozon təbəqəsi bizi ən təhlükəli spektrdən – UVC şüalarından qoruyur. UVB şüaları epidermisə daxil olur və qoruyucu piqment olan melanin istehsalına kömək edir. Dərinin, saçın və gözün rəngi onun bədəndəki miqdarından asılıdır. Və məhz bu şüa spektrinin təsiri altında insan orqanizmində D vitamini sintez olunur.
Günəşdən qoruyan kremlərin UVB spektrinin dəriyə təsirinə maneə törətməsinə baxmayaraq, bədəndə D vitamini sağlam insanlarda kifayət qədər miqdarda istehsal olunacaq. Britaniya alimləri sübut ediblər ki, açıq dəriyə malik insanların kifayət qədər D vitamini qəbul etməsi üçün yay günlərində açıq üz və əllər ilə təxminən 13 dəqiqə günəş altında qalmaları kifayətdir. Tünd dəri olan insanlar üçün daha çox vaxt lazımdır, lakin hətta onlar üçün xüsusi olaraq günəş vannası qəbul etmək lazım deyil, sadəcə çöldə ola bilərlər.
Məsələ burasındadır ki, hətta ən güclü günəşdən qoruyucu kremlər də dərini ultrabənövşəyi şüaların təsirindən tam qoruya bilməz. Beləliklə, SPF 50 markerli kosmetika şüaların 98%, SPF 100 ilə isə 99% qoruyur. O da ki, sonra tətbiqdən sonrakı bir neçə saat ərzində.
Lakin dəri qorunmasa, mənfi təsir daha çox ola bilər: UVB və UVA şüalarına uzun müddət məruz qalma qırışlara, hiperpiqmentasiyaya, fotoyaşlanmaya və hətta melanomaya səbəb olur.
Üz üçün günəşdən qorunmanı necə seçməli?
Dərinizə və açıq havada keçirdiyiniz vaxta görə günəş kremi seçin. Ofis işi üçün qoruyucu təbəqəni yeniləmək üçün spreylərə əlavə olaraq qorunma səviyyəsi olan kosmetika uyğun gəlir.
Çimərlikdə maksimum qorunma tələb olunur: günəşdən qoruyucu, şlyapa, eynək, su və daim yenilənən krem qatı.
Əlavə olaraq, vasitənin tərkibinə, son istifadə tarixinə və saxlama şərtlərinə diqqət yetirin. Məsələn, bəzi məhsullar əlavə olaraq nəmləndirir, qidalandırır və ya dərinin bərpasını yaxşılaşdıran maddələr ehtiva edir.
Mif №3. Dəriniz nə qədər tünd olarsa, bir o qədər az SPF istifadə edilməlidir.
Bunun yarı doğru ifadə olduğunu deyə bilərik. Əslində, istənilən bir dəri üçün SPF qorunması mütləq lazımdır. Niyə? Çünki təbii piqment ultrabənövşəyi şüalardan qoruya bilmir. Bəli, tünd dərili insanlar daha az qaralır və günəş yanığına məruz qalırlar. Bununla belə sübut olunub ki, cənubda yaşayan və günəşdə daha çox vaxt keçirənlərin dəri xərçənginə tutulma ehtimalı daha çoxdur.
SPF 15 skuamöz hüceyrə xərçəngi riskini 40%, melanoma riskini isə 50% azaldır.
Tünd dəri və yüksək melanin tərkibi aşağı SPF (5-10-15) olan məhsullardan istifadə etməyə imkan verir. Digərləri belə vasitədən yalnız artıq qaralmış dəridə istifadə edilə bilər.
Orta SPF (20-30) tünd sarışın və ya qəhvəyi saçlı insanlar üçün uyğundur.
Yüksək SPF (100-ə qədər) açıq rəngli və ya ağ dərili, qırmızı və ya sarı saçlı insanlar üçün standart qorunmadır. Dərinin günəşə daha çox məruz qalan hissələrinə yüksək SPF tətbiq etmək yaxşıdır.
Bizim yollamalara abunə olun və yeni məqalələr haqqında bildirişlər alın!
Mif №4. SPF səviyyəsi nə qədər yüksək olarsa, bir o qədər çox müddət ərzində qaralmaq olar.
SPF səviyyəsi günəşdə keçirə biləcəyiniz vaxta təsir etmir. İlk növbədə, bu faktor ötürülən ultrabənövşəyi şüaların miqdarını göstərir. SPF nə qədər aşağı olarsa, dəri ultrabənövşəyi şüalara daha çox məruz qalır.
Beləliklə, SPF 30 UVB və UVA ultrabənövşəyi şüalarının təxminən 97%-nə məruz qalmasının qarşısını alır. SPF 50 98%-ə qədər bloklayır və hətta SPF 100 şüaların yalnız 99%-dən qoruyur. O da ki, vasitənin düzgün saxlanması və cari yararlılıq müddəti şəraitində.
Günəş kremini qaranlıq yerdə saxlayın, çimərlikdə bir çantada gizləyin, yeni mövsüm üçün isə təzələrini alın.
Günəş kremindən nə qədər tez-tez istifadə etməli?
Birincisi, qorunma evdən çıxmadan 20 dəqiqə əvvəl tətbiq edilməlidir. Əks təqdirdə, filtrlərin dəriyə təsir etməyə vaxtı olmayacaq.
Qoruyucu krem təbəqəsi hər 2 saatdan bir yenilənməlidir və ya mexaniki təsirdən sonra, məsələn, üzgüçülükdən və ya silindikdən sonra yenilənməlidir.
Son 2 saat ərzində dərinizə toxunmasanız belə, qoruyucu təbəqə yenə də yenilənməlidir, çünki vasitəni tər, günəş, külək məhv edir.
Mif №5. Solyarium dərini günəşdə qaralmağa hazırlayır
Solyarium UVA şüaları ilə dəriyə təsir göstərir. Digər spektrlərdən daha az zərərli olsalar da, lakin solyariumda onların intensivliyi ekvatorun yaxınlığında bir yerdə yanan günəşdən 10 dəfə yüksəkdir. Bu o deməkdir ki, sizin birləşdirici toxumalarınıza və bütövlükdə orqanizmə dəyən ziyan böyükdür. Eyni zamanda, orqanizmdə melanin istehsalını sağlam qidaların – badam, yumurta, avokado, pendir və süd məhsulları, soya, yerkökü, qoz və s.-nin köməyi ilə sürətləndirmək daha yaxşıdır.
Özünü qaraldanlar da dərinin günəşə uyğunlaşmasına kömək etməyəcək. Tünd rəngə baxmayaraq, yanıqlara qarşı müdafiəniz olmayacaq. Ancaq zərər, yaş ləkələri – asanlıqla.
Orqanizmi qaralmaya necə hazırlamalı?
Dərinizi günəşə məruz qalmağa hazırlamaq üçün çölə çıxmazdan 20 dəqiqə əvvəl günəşdən qoruyucu tətbiq edin, bol su için və günəş vannası qəbul edin, vaxtı tədricən artırın – ilkin olaraq 10-15 dəqiqədən (səhər 10-dan əvvəl və axşam 4-dən sonra), sonra gündə bir saata qədər.
Doğum ləkələrinə yüksək SPF-li vasitələr sürtülməlidir. Qızmar günəşdən isə hava keçirən paltarlarda gizlənmək, şlyapa və eynək taxmaq yaxşıdır.
İçəridən orqanizmi daha çox portağal və qırmızı meyvə-tərəvəz, həmçinin qara şokolad, cəfəri, ispanaq, rozmarin, omeqa-3 yağ turşuları yüksək olan balıq, qaraciyər yeyərək, qara və yaşıl çay içərək hazırlamaq olar. Bu qidaların hamısı hüceyrə zədələnməsinin qarşısını alan antioksidanlarda yüksəkdir.
Saçları günəşdən necə qorumalı?
Üz və dəri üçün kifayət qədər krem, günəş kremi və günün sonunda qulluq var, saçları isə qorumaq daha çətindir. Uzun saçları şlyapa və ya papaq altında gizlədə bilməzsiniz, tətildə və çimərlikdə isə cazibədar və baxımlı olmaq istəyirik.
Mass market və peşəkar dəriyə qulluq brendləri saçları günəşdən qoruyan şampunlar, kondisionerlər, maskalar və kondisionerlər yaradır. Bu cür birləşmələr ultrabənövşəyi radiasiyanın təsirini azaltmaq və zəngin, parlaq piqmenti qorumaq üçün saçları qoruyucu tərkiblə əhatə edir.
Yaz və günəşli mövsüm üçün belə daimi qayğı kifayət edəcəkdir. Lakin qaralmaq və küçədə daimi vaxt keçirmək üçün qorunmanı yeniləmək üçün əlavə spreylərdən istifadə etmək daha yaxşıdır.