Tarixdə ilk kompüterlərdən bu günə qədər – kompüterlərin təkamülü

Tarixdə İlk Kompüterlərdən Bu Günə Qədər – Kompüterlərin Təkamülü

Kompüterlərin inkişafı əsrlər boyunca müxtəlif texnoloji nailiyyətlərlə müşayiət olunmuşdur. İlk mexaniki hesablama vasitələrindən başlayaraq, bu gün rəqəmsal texnologiyanın mərkəzində duran müasir kompüterlərə qədər texnologiya böyük bir təkamül keçib. Bu təkamül sayəsində kompüterlər sadə hesablama maşınlarından çıxaraq, insan həyatının hər sahəsinə nüfuz etmiş çoxfunksiyalı cihazlara çevrilmişdir. İndi bu inkişafı mərhələlərlə nəzərdən keçirək.

İlk Hesablama Vasitələrinin Meydana Gəlməsi

İnsanlar tarix boyu riyazi əməliyyatları sadələşdirmək üçün müxtəlif vasitələrdən istifadə ediblər. İlk hesablama vasitələrindən biri olan abacus, eramızdan əvvəl 2000-ci illərdə Çində istifadə olunmağa başlandı. Abacus, dəniz ticarətində və əmtəə mübadiləsində tez bir zamanda hesablama əməliyyatlarını yerinə yetirmək üçün əvəzsiz bir vasitə idi. İplikdən və muncuqlardan ibarət olan abacus sadə toplama və çıxma əməliyyatlarını sürətləndirdi və hesablama üçün ilk alət hesab olunur.

Mexaniki Hesablama Alətləri Hansılardır?

17-ci əsrin ortalarında hesablama cihazları daha da inkişaf etdirildi. Bunların arasında Pascaline adlı ilk mexaniki kalkulyator diqqəti çəkir. Bu cihazı 1642-ci ildə məşhur fransız riyaziyyatçı Blaise Pascal icad etmişdir. Pascaline, toplama və çıxma əməliyyatlarını daha dəqiq və mexaniki şəkildə yerinə yetirən ilk vasitələrdən biri idi. Daha sonra Charles Babbage 1830-cu illərdə Analitik Maşın layihəsi ilə mexaniki hesablama sistemlərini daha da inkişaf etdirdi. Babbage-in bu layihəsi müasir kompüterlərin təməli kimi qəbul edilir.

Elektron Kompüterlərin Kəşfi Nə Zaman Baş Verdi?

Elektron kompüterlər mexaniki hesablama alətlərindən böyük bir sıçrayışla ayrıldı. Elektron kompüterlər dövrü 20-ci əsrin ortalarında başladı. İlk tam elektron kompüterlərdən biri olan ENIAC, 1945-ci ildə ABŞ-da yaradıldı. ENIAC (Electronic Numerical Integrator and Computer), vakum boruları ilə işləyirdi və saniyədə minlərlə riyazi əməliyyat apara bilirdi. Bu cihazın yaranması elmi araşdırmalarda və hərbi tətbiqlərdə mühüm əhəmiyyət kəsb etdi. Elektron kompüterlər çox sürətli hesablama qabiliyyətinə malik idi və mexaniki vasitələrlə müqayisədə daha çevik işləyirdi.

ENIAC və İlk Kompüterlər Haqqında Maraqlı Faktlar

ENIAC dünyanın ilk tam elektron kompüteri idi və 30 ton çəkiyə malik idi. Təxminən 18,000 vakum borusu istifadə olunurdu və saniyədə 5,000 əlavə əməliyyat apara bilirdi. Bu güclü cihaz əsasən hərbi məqsədlər üçün istifadə olunurdu, artilleriya trajektoriyalarının hesablanması və elmi araşdırmalarda tətbiq edilirdi. ENIAC-ın işləməsi üçün təxminən 150 kilovat enerji tələb olunurdu. Harvard Mark I isə digər bir mühüm kompüter idi, bu da 1944-cü ildə yaradılmışdı və elektromexaniki quruluşdan istifadə edirdi.

Tranzistorlar və İnteqral Sxemlər Nədir?

1950-ci illərin sonlarında tranzistorların ixtirası kompüterlərin inkişafında yeni bir mərhələ yaratdı. Tranzistorlar vakum borularını əvəz edərək, daha az enerji sərfiyyatı və daha kiçik ölçülərlə daha çox hesablama gücü təqdim etdi. Tranzistor texnologiyasının inkişafı, kompüterlərin daha kiçik və güclü hala gəlməsinə şərait yaratdı. 1960-cı illərdə isə inteqral sxemlər (IC) təqdim olundu. Bu sxemlər bir neçə tranzistor və digər komponentləri bir çip üzərində birləşdirərək kompüterlərin daha kiçik və sürətli olmasını təmin etdi. Bu dövr, kompüterlərin miniaturizasiya prosesi olaraq tanınır və bu texnologiyalar müasir kompüterlərin əsasını təşkil edir.

Fərdi Kompüterlər və Mikroprosessorlar

1970-ci illərdə mikroprosessorların meydana çıxması ilə kompüterlər fərdi istifadəçilər üçün daha əlçatan hala gəldi. Intel 4004 adlı ilk mikroprosessor 1971-ci ildə istehsal edildi və kompüterin bütün əsas funksiyalarını bir çipdə birləşdirdi. Bu kəşf, fərdi kompüterlərin yaranmasına şərait yaratdı. Apple, IBM və Commodore kimi şirkətlər 1980-ci illərin əvvəllərində fərdi kompüterləri (PC) bazara çıxardılar. 1981-ci ildə IBM Personal Computer (PC) kompüteri işə saldı və bu, fərdi kompüterlərin geniş yayılmasının əsasını qoydu. Bu dövrdə kompüterlər artıq ofislərdə və evlərdə istifadə olunmağa başladı.

Mobil Cihazlar və Bulud Hesablamalarının Üstün Cəhətləri

2000-ci illərdə kompüter texnologiyası mobil cihazlara keçid etdi. Smartfonlar, planşetlər və noutbuklar fərdi kompüterlərin funksionallığını daha kiçik və daşına bilən formaya gətirdi. Bu cihazlar artıq yalnız ofis və ev üçün deyil, istənilən yerdə işləmək və əlaqə saxlamaq üçün istifadə olunurdu. Eyni zamanda bulud hesablamaları texnologiyası istifadəçilərə məlumatlarını uzaq serverlərdə saxlamaq və işləmək imkanı yaratdı. Bu, məlumatların saxlanılması və emalı üçün daha böyük imkanlar təqdim etdi. Bulud texnologiyası ilə istifadəçilər istənilən yerdə internet bağlantısı ilə öz məlumatlarına giriş edə və onlarla işləyə bilirlər. Bu, iş prosesini daha çevik və təhlükəsiz hala gətirdi.

Bu geniş təkamül prosesində kompüterlər həyatımızın hər sahəsində yer aldı. İlk sadə hesablama vasitələrindən günümüzün mürəkkəb və çoxfunksiyalı cihazlarına qədər texnologiya davamlı olaraq inkişaf etməkdədir. Kompüterlər artıq yalnız riyazi əməliyyatlar üçün deyil, eyni zamanda iş, təhsil, əyləncə və əlaqə üçün əvəzsiz vasitələrdir.