Avqustun 22-də, bütün dünya, məşhur fantastika yazıçısı Rey Bredberrinin 100 illik yubileyini qeyd edir. Bu, kainatın gizli mənalarına və sadə insan dəyərlərinə inanan bütün romantiklər və xəyalpərəstlər üçün bir bayramdır. Bredberri özü yüzlərlə hekayə və roman yazsa da, «”451 Fahrenheyt”-in müəllifi» olaraq tarixə düşməyə razı oldu. Bredberri əsərləri asanlıqla filmə çevrilirdi: əsərləri əsasında 40-dan çox film, cizgi filmi və seriallar çəkilib. “TOP-10” layihəmizin bu buraxılışını fantastika klassikinin doğum gününə həsr etdik və Rey Bredberrinin əsərləri əsasında ən məşhur filmləri topladıq.
451 Farenheyt 451
(Fahrenheit 451)
Rey Bredberrinin eyni adlı əsərinə əsasən çəkilmiş bir neçə bir neçə film var, ən sonuncu 2018-ci ildə rejissor Ramin Bahrani tərəfindən lentə alınmışdır. Antiutopiyanın süjetinə əsasən, bir totalitar cəmiyyətdə kitab oxumaq qadağandır – kitablar yandırılır, kitab oxuyanlar isə dövlət tərəfindən təqib edilir və cəzalandırılır. Baş qəhrəman, yanğınsöndürən Qay Monteq, kitabları yandıraraq cəmiyyəti qoruduğuna əmindir. Ancaq bir gün dağılmış kitabxanaların birindən Dostoyevskinin “Yeraltından Notlar” kitabını oğurladıqdan sonra onun bütün fikirləri dəyişir. Gənc Klarissa Monteqin həyatını tamamilə dəyişdirir: adam üsyançıların tərəfinə keçir və kitabları saxlamaq qərarına gəlir.
Maraqlıdır ki, Bredberri qəbir daşının üzərində “Farenheyt 451”-in müəllifi yazılmasını xahiş edib. Baxmayaraq ki o, zarafatla və ya ciddi şəkildə Qırmızı Planetdə dəfn edilməsini xəyal edir. O deyir: “Mən indi nə xəyal edirəm? Ümid edirəm ki, bizim Marsda məskunlaşacağımız vaxta qədər yaşayacağam. Marsda ilk ölən insan olmağı istəyərdim. Küllərimi planetdəki bəzi çökəkliklərə töküb oranı mənim adımla adlandıra bilərlər.”
“Kitab yandırmaqdan daha pis cinayətlər var. Məsələn, onları oxumamaq”
Veld (Вельд)
1987-ci ildə “Uzbekfilm” kinostudiyasında rejissor Nazim Tulyaxocayev tərəfindən lentə alınan ilk Sovet qorxu filmlərindən biridir. Bu film Bredberrinin eyni adlı hekayəsi əsasında çəkilmiş, daha bir neçə filmin – “Əjdaha”, “Piyada”, “Marionet Korporasiyası” süjetləri ilə kəsişmişdir, filmdə “Mars Xronikaları” və “Zəncirotu şərabı” romanlarından da epizodlar var. Hekayədə Stoun ailəsindəki uşaqların şirli savannaya çevrilən elektron “oyun otağı” var. Piter və Vendi oyuna həvəslidirlər və bu vaxt evin divarları xaricində getdikcə daha qəribə hadisələr baş verir: ölən oğlunun əkiztayı balıqçı və həyat yoldaşının yanına gəlir, ancaq onu xüsusi karantin komandası aparır. Və sonra Stoun ailəsinin atası bu komandanın qurbanı olur.
“Yaşamaq üçün həyatın mənasını sorğulamağı dayandırmalısan. Həyatın özü cavabdır”
O, uzaq qalaktikadan gəlib
(It came from outer space)
Ağ-qara stilində fantastika ABŞ-da 1953-cü ildə rejissor Cek Arnold tərəfindən lentə alınmışdır. Bu Rey Bredberrinin “Universal Pictures” ilə ssenarist kimi ilk işidir. Bu filmdə o, yad planetliləri təhdid kimi deyil, insanlığı başa düşən bir xalq kimi, qeyri-adi bir perspektivdən göstərmək istəyir. Bredberri tərəfindən icad edilən bir dünyada, astronom, sevgilisi ilə birlikdə ulduzları teleskop vasitəsilə müşahidə edir. Yad gəmiyə bənzəyən naməlum işıqlı bir cisim görən birinci oğlan olur. Əlbəttə ki, heç kim ona inanmır. Ancaq tezliklə qonşu şəhərdə qəribə və hətta təhlükəli şeylər baş verməyə başlayır: insanlar səhrada yox olur, sonra boş gözlərlə geri qayıdırlar.
“Gələcəyi proqnozlaşdırmağa çalışmıram – bunun qarşısını almağa çalışıram”
Şəkilli adam
(The Illustrated man)
1969-cu ilin fantaziya dramı Bredberrinin özünün düşündüyü kimi, bir neçə hekayədən ibarətdir. Hekayədə, Villi adlı bir gənc hər tərəfi döymə ilə örtülmüş qəribə bir insan ilə qarşılaşır. Ancaq bunlar yalnız bədəndəki rəsmlər deyil. Diqqətlə baxsanız, gələcək haqqında danışa biləcək həqiqi hekayələrə çevrilirlər. Gənc adam o döymələri edən qızı axtarır.
“Gələcək bu gündədir. Hər indiki anda gələcəyi yaradırıq. Və həyatın hər saniyəsində bizə onu yaratmaq imkanı verilir”
Dominus (Доминус)
1990-cı ilin Sovet elmi fantastika filmi. Bu, “Biçici” və “Şeytan Çarxı” hekayələri əsasında hazırlanan iki filmin bir almanasıdır. Birinci film buğda biçən bir insandan bəhs edir. Onun orağında yazılır: “Mənim ağam dünyanın ağasıdır”. Və kəsdiyi hər sünbül kiminsə həyatıdır. İkinci hekayə, Şeytan Çarx atraksionun sahibinin zaman keçdikcə daha da cavanlaşdığını görən iki oğlan haqqındadır. Məlum olur ki, bunun üçün o, çarxı əks istiqamətdə başladır.
“Bəli, kifayət qədər boş vaxtımız var. Ancaq düşünməyə vaxtımız varmı?”
Dördüncü planet
(Четвертая планета)
1995-ci ilin Rusiya fantastika filmi Bredberrinin Mars Xronikaları əsərindən 3-cü ekspedisiyanın yenidən təsviridir. Süjetə görə ilk kosmik ekspedisiya Marsa çatır və Yerdəki şəhərə çox bənzər bir şəhər tapmasına təəccüblənir. Məlum olur ki, kolonistlər, düşüncə sahəsinin yaratdığı öz keçmişlərinə düşüblər. Komandir, çoxdan ölən sevgilisini xilas etmək üçün bu fürsətdən istifadə etməyə qərar verir. Maraqlıdır ki, titrlərdə Bredberrinin adı qeyd olunmamışdı, lakin filmin premyeralarının afişalarda deyilirdi: “Rey Bredberrinin hekayəsi əsasında.”
“Biz dünyalılar, böyük və gözəl şeyləri məhv etmək bacarığına sahibik. Misirdə Karnak məbədinin xarabalıqları arasında kolbasa dükanı açmadıqsa, bu yalnız kənarda olduqlarına və orada ticarət inkişaf etdirə bilməyəcəyinizə görədir”
Zəncirotu şərabı
(Вино из одуванчиков)
1997-ci ilin başqa bir rus film adaptasiyası. Hekayə, nənə və babaları dadelion şərabı hazırlayan Tom və Duqlasın sərgüzəştləri ilə başlayır. Bu içki, dünyanı fərqli görməyə imkan yaradır. Sonra hekayəyə, özünün də bağlandığı sirli bir “Xoşbəxtlik maşını” ixtira edən ixtiraçı da da qoşulur. Bu, adi insanların xəyallarının hekayəsidir. Film dörd epizoddan ibarətdir. Aktyor Innokenti Smoktunovskinin kino həyatındakı son əsər bu film idi.
“İnsan on yeddi yaşına çatanda hər şeyi bilir. İyirmi yeddi yaşında olsa və hər şeyi bilirsə, deməli, hələ də on yeddi yaşındadır”
Elektron nənə
(Электронная бабушка)
Ingeborq Dapkunayt-ın baş rolu oynadığı, Litva kinostudiyasının 85-ci ilinin filmi. Əsas süjet “Mən oxuduğum elektrikli bədən!” hekayəsindən götürülmüşdür, Bredberrinin digər əsərlərindən motivlər də ssenariyə qarışmışdır. Aqata adlı bir qız xəstədir. Xəstəliyin səbəbi nənəsinin olmamasıdır. Bunu öyrəndikdən sonra uşaqlar ona, maraqlı oyunlar fikirləşən və uşaqlarla birlikdə aya uçan Elektron Nənə alırlar.
“Sevgi – kimsə insana öz mənliyini qaytara bilməsi deməkdir”
Dəhşətli bir şey gəlir
(Something Wicked This Way Comes)
Bradbury təkcə yazıçı deyil, həm də ssenarist idi. 1983-cü ildə rejissor Cek Klaytonla birlikdə çəkilən bu filmin ssenarisini də o yazmışdır. Maraqlıdır ki, film dərhal uğursuz oldu – o ssenarini biraz dəyişdirməli və yeni epizodlar əlavə etməliydi. Buna baxmayaraq, filmin izləyici reytinqi yüksəkdir və Bredberrinin özü, əsərlərinin ən yaxşı adaptasiyalarından biri olan filmi “Dəhşətli bir şey gəlir” adlandırdı. Roman, Walt Disney Studiosunda lentə alınıb və 1984-cü ildə iki dəfə “Saturn” film mükafatına layiq görülüb. Disney özü Bredberri ilə tanışlığının, studiyanın inkişafına böyük təsir göstərən bu kitabla başladığını söyləyir.
Hekayədə oğlanlar Vill və Cim əyləncə parkına göndərilir, burada cənab Dark hər kəsin istəklərini yerinə yetirəcəyini vəd edir. İki oğlan şeytanın özünün təklif etdiyi şeydən canını qurtara biləcəkmi?
“Xoşbəxt olmaq üçün hər şeyimiz var, ancaq bədbəxtik”
İldırım səsi
(A sound of Thunder)
Rejissor Piter Hayams, Rey Bredberri əsərinin pərəstişkarı olaraq, yazıçının eyni adlı hekayəsini lentə almağa qərar verir. O, ssenariyə həssas idi və Bredberinin özü ilə məsləhətləşirdi. Film 2005-ci ildə yayımlandı, ancaq kassada uğursuz oldu. Buna baxmayaraq, izləyicilərin reytinqi “orta səviyyədən yuxarı” həddini keçdi və film öz tamaşaçısını tapdı. Hollivud filminə adaptasiya, bir il əvvəl çəkilən “Kəpənək effekti” filminə bir qədər bənzəyir.
Süjet izləyiciləri gələcəyə aparır, burada insanlar zamanda səyahət edir. Varlı müştərilərə pul üçün təşkil edilən dinozavr ovu populyarlaşır. Düzdür, zaman səyahətində üç vacib qayda var: keçmişdə heç nəyi dəyişə bilməzsən, orada heç nə qoya bilməzsən və ya özünlə heç nə gətirə bilməzsən. Bu qaydaları pozmaq gələcəyə təsir göstərir.
“Gülümsəyin, bəlaya zövq verməyin”
Umico sizə xoş izləmə arzulayır!
Alış-veriş edin, keşbek qazanın və maliyyənizi idarə edin
Hamısı bir tətbiqdə!
