Payızda özünüzü daha yorğun və kədərli hiss etməyiniz normal haldır. Bu, bədəninizin günün daha qısa olmasına və temperaturun aşağı düşməsinə təbii reaksiyasıdır. Klinik psixologiyada “payız malxülyası” anlayışı olmasa da, çoxları artıq bunu yaşayıb. Belə bir əhval-ruhiyyəyə qapılmamaq və bütün günü divanda uzanmamaq üçün tək iradə kifayət etməyəcək. Əvvəlcədən hazırlaşmağı təklif edirik.
Payız malxülyası nədən yaranır
Payızda malxülya etmək normaldır. Həsrət və kədər hər insanın zaman-zaman yaşadığı təbii duyğulardır. Psixoloqlar “payız malxülyası”nı çox sadə ifadə edirlər – əhval-ruhiyyənin olmaması, lakin klinik praktikada belə bir termin yoxdur.
Niyə payızda və qışda daha tez-tez malxulya edirik? Bir neçə fərziyyə var. Birincisi, insan təbiətin bir hissəsidir. Payızın gəlişi ilə təbiətdə enerji fonu azalmağa başlayır və biz də eyni şəkildə reaksiya veririk. İkinci fərziyyə psixo-emosionaldır. Yayın yaşıllıq üsyanından sonra payız günləri daha qaranlıq görünür. Psixoloqlar deyirlər ki, məhz bu dövrdə insan həyatında çatışmadığı şeylər – diqqət, qayğı, sevgi, sevgi, yaxınlıq, anlayış haqqında düşünməyə başlayır.
Ancaq payızda əhval ən çox fizioloji səbəblərdən pisləşir. Araşdırmalar göstərir ki, xoşbəxtlik və məmnunluq hisslərindən məsul olan serotonin hormonu payızda azalır. Yuxu/oyaqlıq dövründən məsul olan melanin sintezi, əksinə, artır. Normal şəraitdə melatoninin konsentrasiyası axşam ən yüksəkdir – bu, qaranlıq düşəndən sonra daha asan yuxuya getməyə kömək edir. Ancaq işığın olmaması ilə melatonin gündüz istehsal olunur – payızda daimi yuxululuğun səbəbi budur.
Sinir sistemi həssas olan insanlar hava şəraitinin dəyişməsinə və gün işığının qısalmasına daha güclü reaksiya verəcəklər. Stressə meylli və əhvalı tez-tez dəyişənlərin depressiyaya düşmə ehtimalı daha yüksəkdir. Özünə hörməti aşağı olan insanlar, melanxolik və fleqmatik insanlar da mövsümi rifah halında pisləşmə riski ilə üzləşirlər. Normal psixo-emosional fonu olan insanlar isə heç bir dəyişikliyin fərqinə varmırlar.
Payız malxülyasına uğramamağın yolları
Bədən bizə yaz sevincini geri qaytarmağın çox sadə bir yolunu öyrədə bilər. Biz instinktiv olaraq serotonin səviyyəsini artırmağın sadə yollarını axtarırıq, ən asanı isə karbohidratlı qidalardır. Bəli, şokolad, şirin bulkalar, peçenye, pendirli spagetti, pitsa və s. sevinc hormonunu artırır, lakin problemi həll etmədən əlavə çəkimizi də artırır. Payız malxülyasına qarşı təsirli tədbirlər bu problemi həll etməyə kömək edəcək.
- Ən əsası – yaxşı yuxu
Bu, fiziki və emosional sağlamlığınızı qorumaq üçün ən vacib məqamdır. Yuxunun kifayət qədər olmaması bizi əsəbiləşdirir və narahat edir, məlumatı yadda saxlamağı çətinləşdirir və konsentrasiyaya təsir göstərir. Rejimdə olmağa çalışın: eyni vaxtda yatmaq və oyanmaq vərdişinə yiyələnin. Yaxşı, keyfiyyətli, nizamlı bir yuxu, payız malxülyasını məğlub etməyə, ümumi stressi azaltmağa, immunitet sistemini gücləndirməyə, soyuqdəymələrin öhdəsindən gəlməyə və iş tapşırıqlarının öhdəsindən daha səmərəli gəlməyə kömək edəcək.
Sağlam yuxu üçün Umico-nun tərəfdaşı olan Matraskin-dən keyfiyyətli matras, yastıq və yorğan seçin. Alışınız üçün 1% keşbek əldə edin.
- İşə piyada gedin
Səhər işığı daxili saatı yenidən quraşdırmağa və özünüzü MAP təzahürlərindən qorumağa kömək edir – bu bir çox araşdırma ilə təsdiqlənir. Buludlu bir gündə belə, çöldəki işıq ofis və ya evdəki işıqlanmadan 500-1000 dəfə daha parlaqdır. Səhər saat 6-dan saat 10-a qədər yarım saat açıq havada olmaq depressiyaya düşməməyinizə kömək edəcək.
- İdmanla məşğul olun
Çox adam yay bitən kimi idman zallarını tərk edir, baxmayaraq ki, mövsümlərarası dövr davam etmək üçün motivasiya tapmaq vaxtıdır. Fiziki fəaliyyətə laqeyd yanaşmayın. İdman zamanı beyin aktiv olaraq oksigenlə doyur və sevinc hormonlarını olan endorfinləri sintez edir.
İdman zallarını sevmirsinizsə, yoga ilə məşğul olun. Əyilmələr və tərs çevrilmiş duruşlar hormonal sistemi aktivləşdirir, immuniteti artırır və enerji verir. Bu duruşlar təkcə fiziki deyil, həm də emosional vəziyyətə təsir edərək sakitləşdirici təsir göstərir.
Daha çox aktivlik istəyirsinizsə, rəqs ilə məşğul olun. Rəqs növü fərqi yoxdur, sadəcə olaraq ritmik rəqs olmalıdır. Dərslərə getməyə başlayan kimi həm daxilən, həm də zahirən dəyişəcəksiniz, özünü daha şən və xoşbəxt hiss edəcəksiniz.
Rəqslər, üzgüçülük, yoga – həqiqətən zövq aldığınız şeyi seçin. Daha çox motivasiya yaratmaq üçün Umico-nun tərəfdaşı olan Go Sport-dan yeni idman ayaqqabısı və forma alın və 4% keşbek qazanın.
- Ərzaqları düşünərək seçin
Qida da həmçinin ruhlandırmağa qadirdir. Süd məhsulları, balıq, banan, xurma, soya, qoz-fındıq, fıstıq, avokado, şüyüd, rozmarin, tünd şokolad və ləng karbohidratlarla (paxlalılar, dənli bitkilər, kəpəkli çörəklər) zəngin olan triptofan amin turşusu serotonin istehsalını asanlaşdırır.
Diyetoloqlar, sağlam bağırsaq mikroflorasının sağlamlığın, kilo tutmanın və müsbət əhval-ruhiyyənin açarı olduğunu bildirirlər. Enerji səviyyəsini, immuniteti və ümumi rifahı artırmaq üçün pəhrizinizə kimçi, qatıq və kefir kimi probiyotik qidalar əlavə edin.
Sağlamlıq mütəxəssisləri, payız malxülyasına qarşı mübarizə aparmaq üçün daha çox balıq yeməyi məsləhət görürlər – Omeqa-3 yağ turşuları payız depressiyasının səviyyəsini təxminən 17% azaltmağa kömək edir. Menyuda qızılbalıq, sardina və skumbriyanın olması da payızın letargiyasını azaltmağa kömək edəcək.
Alış-verişə Umico tərəfdaşları olan supermarketlərə yollanın – orada hər hansı bir yeməyi hazırlamaq üçün lazım olan hər şeyi tapa bilərsiniz və eyni zamanda 1% keşbek əldə edəcəksiniz. Sizi Bravo, Bolmart, Grandmart, Səbət, Yaxın market, Avromart, Baqqal, Balli market, Happy market, Elmar market, Army market, Okean Market-də gözləyirlər.
Umico-dan əlavə məsləhət – gözəl qab-qaşıq alın. Gözəl qab-qaşıqla süfrəyə düzülən səhər, nahar və şam yeməyi sizi sevindirəcək. Umico-nun tərəfdaşı olan Chelebi-dən gözəl dəstləri seçin və 1,5%-ə qədər keşbek qazanın.
- Özünüzü gündəlik gəzintilərə öyrəşdirin.
Hər gün gəzməyi bir qayda halına gətirin. Elm adamları təmiz havanın immunitet sistemini gücləndirdiyini və narahatlığı və payız apatiyasının simptomlarını azaltmağa kömək etdiyini sübut ediblər.
Bizim yollamalara abunə olun və yeni məqalələr haqqında bildirişlər alın!
- Özünüzə qayğı göstərin
Həm salonda, həm də evdə özünüzü kosmetik prosedurlar, masaj, özünə qulluq etməklə sevindirin – bu həmişə yalnız müsbət emosiyalar verir. Payızda sarğı xüsusilə aktualdır, yalnız dəriyə təsir etmir, həm də bədəni minerallarla qidalandırır və immunitet sistemini gücləndirir. Bu o deməkdir ki, özünüzü payız-qış xəstəliklərindən qoruyursunuz.
- Aromatik yağlar alın
Efir yağları əhval-ruhiyyəyə müsbət təsir göstərir. Sitrus meyvələri pozitiv və şən əhval-ruhiyyədən məsuldur, buna görə də berqamot, portağal, limon, lavanta, rozmarin, yasəmən və şam ağacı aromalı şamlar və diffuzorlar alın.
Ev üçün ətirləri tərəfdaşımız Decoria-da tapa və eyni zamanda 2% keşbek qazana bilərsiniz.
- Darıxmağa vaxtınız olmasın
Özünüzə maraqlı məşğuliyyət tapın. Bir dəfə rəsm çəkməkdən, tikmədən imtina etmisinizsə və ya musiqi alətinizı tində toz bağlayıbsa, keçmişi xatırlamağın vaxtı gəldi. Hələ belə bir şey sınamamısınızsa, yeni bir hobbiyə başlamağı məsləhət görürük – nəyi öyrənmək istədiyinizi düşünün.
Umico-nun tərəfdaşları Login və Libraff-dan hobbi və yaradıcılıq üçün məhsullar seçin və keşbek qazanın – müvafiq olaraq 3,5% və 2,5%.
Həftədə bir dəfə çölə çıxmağı bir qayda halına gətirin – qohumlarınızı və dostlarınızı ziyarət edin. Məsələn, qışda günün 6,5 saatdan çoxu davam etmədiyən İsveçdə “Rahat Cümə” ənənəsi olan fredagsmys var. Siz də özünüz üçün belə bir ənənə yarada bilərsiniz.
Əhval-ruhiyyəni qaldıran xoş musiqi dinləyin və axşam üçün film seçərkən komediyaya üstünlük verin, çünki gülüş “sevinc hormonları” olan endorfinlərin istehsalını stimullaşdırır. Və ya yeni bir seriala baxmağa başlayın – bu yolla nəinki problemlərdən yayınacaqsınız, həm də bəlkə də yeni hədəflərə çatmaq üçün ilham tapacaqsınız. Artıq sizin üçün payızda baxa biləcəyiniz serial toplusunu hazırlamışıq.
- Evinizi rahat edin
Bizi əhatə edən hər şey, əhvalımızı təyin edir. İnteryerinizə parlaq aksentlər əlavə edin: divan üçün yeni adyal və yastıq alın, pərdələri dəyişdirin, çiçəklər düzün – bu detallar mənzilinizi və eyni zamanda əhvalınızı dəyişəcək. Evdə çox olması lazım olan yumşaq işıq da vacibdir. Həyatınızın vacib anlarını əks etdirən fotoşəkillərdən və ya sevdiyiniz jurnallardan kəsiklərdən ibarət bir lövhə də asa bilərsiniz. Onu işıqlı çələng ilə bəzəyə bilərsiniz – bu evinizi daha da rahat və gözəl edəcək.
Umico-nun tərəfdaşı Madame Coco-dan ev rahatlığı üçün çoxlu gözəl əşyalar tapacaqsınız, keşbek məbləğin isə 2% olacaq.
Özünüzə fikir verin
Payız malxulyasını həkimlərin artıq məşğul olduğu payız depressiyası əvəz edə bilər. Vaxt azdırsa və hələ də iştahanız yoxdursa, heç bir şey etmək arzunuz və fiziki gücünüz yoxdursa, bir mütəxəssislə əlaqə saxlamalısınız. Söhbət Mövsümi affektiv pozğunluqdan (MAP) və ya ingilis dilində “seasonal affective disorder” (SAD) gedə bilər. Ekspertlər bunu payız-qış mövsümündə baş verən depressiv təzahürlər adlandırırlar.
MAP-ın sindromları:
- Letarji
- Huşsuzluq
- Zəiflik və güc itkisi
- İştahanın və yuxunun pozulması
- Yararsız olmağınızı davamlı inam
- Düşmüş əhval
- Apatiya
Bu simptomlar ən azı iki həftə davam edərsə, mütəxəssislə əlaqə saxlamağa dəyər. Sağlamlığınıza diqqət verin!